We willen aannemen dat de Noord-Nederlandse studententaal ouder is aan de Vlaamse. Men kan daar ondermeer verwijzen naar de werken van Johannes Kneppelhout, alias Klikspaan: Studententypen (1841) en Studentenleven (1844) en naar de studentenalmanakken, vooral die van Leiden, waarin François Haverschmidt, alias Piet Paaltjes, omstreeks 1850 zijn nostalgische Academische Poëzie publiceerde. Uiteraard zal het uitsluitend gebruik van het Frans in het hoger onderwijs (van 1835 tot 1930) de ontplooiing van een eigen Vlaamse studententaal geremd hebben. Toch bestond ze al in de negentiende eeuw, wat blijkt uit een aantal woorden die de Waalse studenten in die tijd hebben overgenomen, zoals baes, ba(e)sine, basinette (dochter van de kotbaas), bloquer, buser, kot, student en studentine. En de Franstalig-Belgische studententaal is bijlange niet zo rijk als de Vlaamse.

De Noord-Nederlandse studententaal was ook voorheen zowat de taal van een kaste, leden van het studentencorps, die zich wilden onderscheiden van de ploerten, de niet-academici, waarvoor zij een reeks scheldnamen hebben uitgedacht. Een dergelijke inslag vindt men niet in de Vlaamse studententaal. Van een algemeen gangbare studententaal voor Zuid- en Noord-Nederland, zoals er een is voor het Duitstalige gebied, is, op een paar uitdrukkingen zoals blokken na, geen sprake. Wel hebben de Vlaamse studenten enkele uitdrukkingen van hun Noord-Nederlandse collega's overgenomen.

Studenten

De Vlaamse student heeft zichzelf jarenlang hoogstudent genoemd. Hoogstudent is ontstaan naast student, zoals hoogleraar naast leraar. In het Noorden was hoogstudent overbodig, omdat "student" er al lang alleen voor een aan een hogeschool studerend persoon gebruikt werd, zoals trouwens in alle andere landen. In het Zuiden had student zijn algemene betekenis bewaard: een aan een niet-elementaire school studerend persoon. In onze volkstaal (nu veel minder dan vroeger) zijn leerlingen van colleges en athenea nog altijd "studenten" en leraars "professors".

Toen collegeleerlingen de verenigingen die zij vanaf 1880 begonnen op te richten studentenbonden noemden, wilden de Vlaamse studentenleiders een onderscheid maken tussen de leerlingen van het middelbaar onderwijs of scholieren enerzijds en de universiteits- en hogeschoolstudenten anderzijds. Zo ontstond het begrip "hoogstudent". Qua woordvorming is er niets op aan te merken; het is een goede Nederlandse samenstelling, net zoals hoogleraar en hogeschool. Van algemeen Nederlands standpunt is het evenwel een tautologie. Voor Van Dale is het Zuid-Nederlands, en in Noord-Nederland is het inderdaad nooit gebruikt.

De term "hoogstudent" is aan het slijten, maar leeft nog verder in geijkte benamingen zoals het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV). Het voormalige Algemeen Vlaams Hoogstudentenverbond (AVHV) is in 1938 opgevolgd door de Vereniging van Vlaamse Studenten (VVS), terwijl het Algemeen Vlaams Oud-Hoogstudentenverbond (AVOHV) in 1960 zijn naam wijzigde in Verbond van Vlaamse Academici (VVA). De Katholieke Studentenactie (KSA), die collegeleerlingen verenigt, voert nog altijd haar traditionele naam.

Toen "student" ook in Vlaanderen zijn beperkte betekenis kreeg, heeft men een tijdje de term jongstudent voor leerling gebruikt. Deze benaming dook weer op in het begin van de jaren '80 bij het Nationalistisch Jongstudentenverbond (NJSV), een Vlaams-nationalistische scholierenorganisatie die in 1978 werd opgericht in Brugge en tegenwoordig afdelingen heeft in Antwerpen en Brussel.

Albrecht Rodenbach, die onder de indruk was van de sterk georganiseerde nationale studentenbeweging in Duitsland, had het in zijn tijd over knaap en knapenschap, waarmee hij de Duitse termen Bursch (student) en Burschenschaft wou weergeven; zijn schepping vond echter geen ingang. Verder troffen we vroeger soms ook de termen studax, academieburger, studiosus en studio aan.

Het naamwoordelijk gebruik van universitair heeft in de schrijftaal niet lang stand gehouden. In de volkstaal hoort men daarentegen nog wel eens nen universitair. Het bijvoeglijk naamwoord wordt onder Frans-Belgische invloed veel vaker gebruik dan in het gewone Nederlands: Limburgs Universitair Centrum i.p.v. Limburgs Universiteitscentrum en Leuvens Universitair Koor i.p.v. Leuven Studentenkoor.

Een eerstejaarsstudent heet schacht. Het woord is overgenomen uit de Vlaamse soldatentaal, waar het nieuweling betekent. De Noord-Nederlandse term groentje (iemand die zich als nieuweling aanmeldt bij een studentencorps), werd wel gebruikt in Ons Leven op het einde van vorige eeuw, maar werd niet in de Vlaamse studententaal opgenomen. Het vrouwelijke equivalent is schachtin. In Diepenbeek worden (nog) niet-gedoopte eerstejaars stronten genoemd. West-Vlaamse clubs noemen hen feuten (net zoals vroeger en nog steeds in Nederland) en Brabantse clubs bieten. Een ouderejaars noemt men ook ancien. Dit woord komt uit de Belgisch-Franse soldatentaal, waar het een soldaat aanduidt die er meer als één jaar dienst op zitten heeft.

Uitdrukkingen zoals eerstejaars en tweedejaars (uit Noord-Nederland) waren bij ons ongebruikelijk. Volgens de studiejaren onderscheidde men een eerstekanner en een tweedekanner (studenten uit de eerste en tweede kan, afkorting van kandidatuur) en een eerstelisser, een tweedelisser en een derdelisser (studenten uit de eerste en tweede lic, afkorting voor licentie, uitgesproken lies). Dit zijn echter recentere formaties. Vroeger kende men ook nog kandi (kandidatuur) en docto, overgenomen van de Waalse studenten. Door de invoering van het bachelor-masterstelsel zijn deze benamingen overbodig geworden. De nieuwe benamingen bachelor en master zijn de Engelse vertalingen van de middeleeuwse gilderangen gezel (baccalaureus) en meester. Studenten in de bachelorjaren noemt men eerstebac'ers, tweedebac'ers en derdebac'ers. Voor de masterjaren is er nog geen nieuwe term opgedoken.

Wie een academiejaar moet overdoen is een bisser, afgeleid van het Latijnse woord bis (voor de tweede maal). Hij moet zijn jaar bissen. Wie het voor de derde maal volgt is een trisser, hij moet zijn jaar trissen. Iemand die het eerste jaar bist, wordt ook wel dubbele schacht geheten. Sinds de jaren '90 werd het meer en meer mogelijk vakken van een volgend jaar op te nemen als men niet volledig geslaagd was, maar toch een aantal vrijstellingen hadden. Deze studenten hadden dan een individueel aangepast jaarprogramma (IAJ). Net na de invoering van het bachelor-mastersysteem werd er een creditsysteem ingevoerd, waardoor studenten vakken kunnen opnemen uit verschillende jaren. Ondanks het feit dat er wel een modeltraject bestaat, zitten veel studenten niet meer in een specifiek studiejaar. Vandaar dat de Nederlandse benamingen zoals eerstejaars enz. grote kans maken hier ook ingevoerd te worden.

De invloed van de Franse bestuurstaal blijkt uit de vroegere benamingen voor de studierichtingen. De studenten noemden zich vroeger, vooruitlopend op hun promotie, avokaten (rechten), doktoors (geneeskunde), dantisten (tandheelkunde) en sjimisten (scheikunde), zoals de beroepen ook in de Vlaamse dialecten worden genoemd. Studenten in de diergeneeskunde zijn peerdepieten.

Wie politieke en sociale wetenschap of pol-en-soc volgt, is een pol-en-sokker. Een student in de landbouwkunde noemt zich soms boeroloog en studeert boerologie. Wie lichamelijke opvoeding studeert, doet dat op het sportkot en is een sportkotter of sportkotster. Toen de militaire dienstplicht nog bestond, werden studenten geneeskunde die in uniform naar de les moesten komen bleks genoemd, afgeleid van een dialectwoord voor blik. Vroeger noemde men de priester-studenten van het Heilige-Geestcollege (Leuven) geestjes. Studenten die in het Leo XIII-seminarie woonden, waren leootjes. De muzikanten van de studentenfanfare noemt men fanfarienses. Spoorstudenten die dagelijks op en neer pendelen naar hun woonplaats, noemde men vroeger navetteurs (een gallo-belgicisme naar de Franse uitdrukking faire la navette).

Vroeger noemde men een student-modefat een astek; als het desbetreffende personage van het platteland kwam, was het een boerenastek. Het woord komt van het Waalse astèque, dat door studenten gebruikt werd om een snob aan te duiden.

Iemand die continu kameraden om een pint of een sigaret vraagt en zelf nooit trakteert, is een peezuiger. Peezuigen of peezuigerij is op kosten van medestudenten leven en is niet populair.

Vroeger werd het ook in de volkstaal voorkomende type veel gebruikt bij studenten. Een toffe student is ne sjieke tiep. Een levenlustige kerel werd vroeger ne zjoeïssante tiep genoemd en een uitblinker bij de examens ne gekaleerde tiep, naar het Frans calé. De bestuursleden van het KVHV-Leuven waren vroeger de Verbondstiepen.

Een jobstudent is een student die tijdelijk een baantje heeft om in het jaar rond te komen; een werkstudent is een student die werkt om zijn studies te betalen.

Een Lovaniensis is een oud-student van de K.U. Leuven, een Gandavensis een oud-student van de Universiteit Gent. Zij die gestudeerd hadden aan de Vlaamse Hogeschool te Gent (1916-1918), noemden zichzelf Ex-Gandavenses. De algemene vereniging van oud-studenten van de K.U. Leuven heet tegenwoordig Alumni Lovanienses (komende van het Latijnse woord alumnus, dat leerling betekent).

Niet-studenten

Waar in de Duitse en de Noord-Nederlandse studententaal heel wat schimpwoorden op de niet-student in de universiteitsstad voorkomen, is dat bij de Vlaamse studenten niet het geval, wellicht omdat zij nooit tot een kaste behoorden die met verachting neerkeek op de gewone burger. Een beledigend woord zoals het Hollandse ploert werd in Vlaanderen nooit gebruikt. Toch valt uit Vlaamse (meer links gerichte) studentenmonden soms het smadelijk bourgeois, waarmee de door de Vlaams of sociaal ideaal bezielde student zijn afkeer uitspreekt voor de welgestelde burger met bekrompen opvattingen, die tot de jaren '60 over het algemeen ook nog franskiljon was. In die jaren kalkten linkse studenten 'Boerzwas buiten' op de muren. Daarmee werden toen alle gezagsdragers bedoeld.

Een niet-student met al of niet platvloerse opvattingen werd vroeger soms filister geheten. Die benaming is ook en bij Vlamingen vooral van toepassing op een student die niet deelneemt aan het studentikoze verenigingsleven. Filisteren betekent zich als een filister gedragen, zich afzijdig houden van het studentenleven; filisterij is het filister zijn; de gezamenlijke niet-academici, de burgers maken het filisterdom uit. Het woord is overgenomen uit de Duitse studentaal (Philister) en komt uit de Bijbel, waar het Filistijn betekent. Het werd in de zestiende eeuw gebruikt in de betekenis van "vijand van Gods woord". Door de studenten in de theologie van Jena (in Thüringen), die zich als de door God uitgelezen groep studenten beschouwde, werd Philister vanaf 1687 gebruikt als schimpnaam voor de stadssoldaten. Later werd de benaming ook toegepast op de burgers van de studentenstad en tenslotte op de niet-studenten in het algemeen, met de bijgedachten van "bekrompen burgerman". Ter verduidelijking: in het officieel spraakgebruik van de Duitse studentenorganisaties is Philister geen scheldwoord, maar de de benaming voor een afgestudeerde die philistriert wordt en in het Philisterium, de oud-studentenafdeling van zijn vereniging, wordt opgenomen. In de Franse studententaal werd de oorspronkelijke vorm, philistin, bewaard voor niet-student.

In Leuven noemen de studenten de burgers bij hun historische naam Petermannen of Pietermannen, de mannen van de Sint-Pietersparochie. In de studentenmond ligt er wel iets geringschattend in (het wordt vaak met "stomme" verbonden). Tijdens een proces ingevolge van een ernstige vechtpartij tussen studenten en burgers, leden van de feestvierende vereniging "Het Klaa Verteer" in december 1898, zei het Openbaar Ministerie ondermeer: "J'engage Messieurs les étudiants qui m'entendent en ce moment de s'abstenir dans la suite de lancer à la tête des bourgeois le mot de Peterman." De term werd toen blijkbaar nog als beledigend beschouwd, wat nu niet meer het geval is. Een café dat niet door studenten bezocht wordt, noemt men ook een petermannencafé.

Voor de benaming van de stad Leuven gebruikten de studenten vroeger in liederen, gedichten en publicatie de oude officiële naam Loven, omdat Leuven als dialect werd beschouwd. Naast Loven las men ook Lovenstee en Petermannenstee.
De inwoners van Leuven hebben in de negentiende eeuw en de eerste helft van de twintigste eeuw de studenten een tijdlang stokslager genoemd. In die jaren hadden rellen en soms vechtpartijen plaaats waarbij liberaalgezinde burgers en socialistische arbeiders tegen de calottins van de universiteit stonden. In zijn roman Narda (1896) schrijft Renier Snieders, student na de heropening van de universiteit te Leuven in 1835, dat de jongelui van de betere stand zich oefenden in het batonneren of met de stok schermen en dat er onder de studenten "zeer geoefende batonnisten" waren, die meer dan eens de pompiers (de politiedienaren waren tevens brandweerman) met hun stok tegen de grond sloegen. Tijdens de zitting van de Leuvense gemeenteraad op 27 december 1898, gewijd aan een botsing tussen burgers en studenten, verklaarde burgemeester Frederik Lints onder meer: "Ces jeunes gens étaient armés, peut on dire, de ce qui leur plait d'appeler des cannes et qui sont de véritables gourdins de combat." Het dragen van een studentenknuppel, inderdaad een dikke zware stok zonder kruk, bleef vooral 's avonds nog tientallen jaren in gebruik. Hij werd ook gebruikt in gevechten tussen Vlaamse en Waalse studenten. De Verbondswacht van het KVHV schafte de knuppel pas af halfweg de jaren '80.

Burgermensen waarmee de student nauwe betrekkingen onderhoudt zijn de eigenaars van het huis waarin hij een kamer huurt of op kot is: de hospes of kotbaas en de hospita, kotbazin of kotmadam. De inwonende kotbaas of kotmadam is echter bijna uitgestorven. De dochter des huizes heette Filia Hospitalis, verspreid door de Nederlandse vertaling van het Duitse studentenlied O wonnevolle Jugendzeit.

Wie op kot zit, was naar gelang het geslacht een kotter of kotster; beiden kotteren. Wie veel op zijn kot zit te blokken was een kotuil. Kotstudent wordt gebruikt in tegenstelling met navetteur. De Waalse studenten gebruiken nog wel kotteur en kotteuse. Een student geeft naast zijn thuisadres ook zijn kotadres op. Recenter is de term homestudent voor wie in een zogenaamde home, een studentenresidentie van de universiteit, woont.

Niet-studenten waarmee de studenten meestal in onmin leven, zijn de politiemannen en de rijkswachters. Een politieagent is een pandoer; de benaming werd reeds in de Oostenrijkse tijd gegeven aan soldaten van het garnizoen die de orde moesten handhaven. De term is Kroatisch en was oorspronkelijk de naam van de een corps geduchte ruiters van het Hongaars leger, in dienst van de Oostenrijkse keizer (1741). Het politiebureau is het pandoerenkot. Wanneer de rijkswacht bij betogingen hardhandig optreedt tegen studenten, wordt ze uitgescholden voor gestapo.

Een niet-student die verder ook nog enig gezag uitboezemt, is de hoogleraar, de prof. De vice-rector die belast is met de toepassing van het tuchtreglement is de vice. In de tijd dat de vice-rector nog een monseigneur was, zei men een student die bij hem op het matje was geroepen dat deze ging koffie drinken of een sigaar smoren of was uitgenodigd op de thee bij de vice.

Het schone geslacht

Om meisjes aan te duiden, heeft de Vlaamse student geen typische woordenschat. Hij gebruikt meestal benamingen uit de Vlaamse dialecten zoals poezekes, teefkes, biekes, wuvven en mokkes. Wel heeft hij een eigen woord voor meisjesstudent, namelijk por(re). Een bejaard oud-student vertelt dat hij het ontstaan van het woord heeft meegemaakt. Het was een student uit Poperinge die in de jaren '20 menig uur voor het raam van studentencafé Den Bel sleet en het over porren had wanneer hij meisjes met een opvallende boezem zag voorbijkomen. In zijn dialect was porre het woord voor "vrouwenborst". Zo verbreidde het woord zich eerst onder de West-Vlamingen en spoedig werd het door alle studenten gebruikt als een pars pro toto om er een meisjesstudent mee aan te duiden, waarbij niemand nog enig vermoeden had van de oorspronkelijke betekenis. Porrologie is de leer van de por(re). In 1983 kon men lezen: een fotograaf die kiekjes maakt van vrouwen in monokini is een portettentrekker. Jongensclubs in Leuven houden al enige tijd porrencantussen. Dat is de enige cantus op een jaar waar vrouwen toegelaten zijn. Zelfs meisjesclubs houden nu al porrencantussen, waar de porren dan jongens zijn (sic!).

Het meisje dat aan de universiteit studeert werd in de Vlaamse spreektaal studentin geheten (ook door de Waalse studenten). Puristen noemen het een germanisme, volgens Van Dale is het Zuid-Nederlands voor studente of meisjesstudent. Toen er nog geen of weinig porren aan de universiteit waren, bestond er de gewoonte om te gaan picpussen, namelijk te gaan lonken naar de meisjes die in de maand maart deelnamen aan de bedevaart naar Sint-Jozef in de kerk van de paters Picpussen.

De Leuvense meisjes werden door de studenten Petermanneskes genoemd. Een Leuvens meisje dat met studenten gaat, noemden de Leuvenaars een studentensmots (een smots is een slet in het Leuvens dialect).

Studie en examens

Wat de colleges, het studeren en de examens betreft, gebruikt de Vlaamse student onder meer een aantal gallobelgicismen en van het Frans afgeleide woorden en uitdrukkingen, wat niet verwonderlijk is wanneer men bedenkt dat deze taal gedurende een eeuw de officiële taal was voor onderwijs en administratie aan de Vlaamse universiteiten.

De universiteit wordt unief genoemd, naar de Franse verkorting l'univ. Faculteit wordt afgekort tot fak. Voor college worden verschillende benamingen gebruikt: vroeger cours of koers (vgl. het Oud Tafellied: " Geen koers in de Hallen ... "), les en cursus. Koers betekende ook notities opgenomen tijdens een college, een collegedictaat. Tegenwoordig gebruikt men hiervoor cursusnota's, wat ook een gallicisme is.

Een student die vaak spijbelt is een brosser; een college niet bijwonen is brossen. Sommige colleges zijn brosbaar zonder kwalijke gevolgen, namelijk die waar de professor geen absenties neemt, d.w.z. niet nagaat wie er in zijn college afwezig is. Brossen komt van het Waals en is de vervlaamsing van brosser in de betekenis van zich uit de voeten maken.

Blokken is aan een stuk door hard studeren. Oorspronkelijk betekende het: een blok over de akker slepen, dus hard werken. De term vinden we reeds bij Kiliaan (1599). Hij die blokt is een blokker of een blokpin, meestal smalend gebruikt voor een student die niets anders doet dan op zijn kamer te blokken met meer ijver dan verstand. De perioden tussen het einde van de colleges en het begin van de examens heet de blok, de bloktijd of de blokperiode. In zijn openingsrede voor het academiejaar 1933-34 had mgr. Ladeuze het in het Frans zelfs ook over le blocage. In de studentenrestaurants kan men tijdens de blok een blokmenu krijgen, een "lichtverteerbare en toch volledige maaltijd".

De meest gebruikte uitdrukking voor slagen voor een examen is er door zijn. Ook wordt soms passeren (ook een gallicisme) gebruikt. Buizen, een buis halen, een buis krijgen, gebuisd worden betekent "niet slagen voor een examen". Deze uitdrukking staat in verband met een folkloristisch gebruik, namelijk het rondslepen van kachelpijpen of buizen tot bespotting van niet-verkozen kandidaten bij een verkiezing. In Vlaanderen werd een hoge hoed vaak ook schertsend stoofbuis of buis (kachelpijp) geheten (Waals: chapeau buse, Frans: tuyau de poêle), zodat de hoge hoed een symbool werd van een mislukking en de gezakte of gebuisde student met dit hoofddeksel werd afgebeeld. Vorige eeuw bestond ook nog de uitdrukking: "Hij zal er met blekken buizen vanaf komen." Dit wil zeggen: "Hij zal van een kale reis terugkomen." Rond 1860 noemde de Duitse studenten zo'n hoed eine Angströhre (angstpijp of angstbuis), omdat ze zich daarmee op een examen moesten aanbieden. Waalse studenten gebruiken ook recevoir une buse, être busé. Dit zijn neerlandicismen.

Een student kan buizen, d.w.z. zakken, maar ook de professor kan buizen, d.w.z. laten zakken op een examen. Een buizer is een professor die veel studenten buist, soms ook een student die herhaaldelijk buist. Een vak waar veel studenten op buizen, is een buisvak. Om zijn mislukking mee te delen, kan een student verder ook nog zeggen: ik ben geflest, ik ben gesjareld, ik ben erdoor gevallen, ik hang eraan, ik heb er een gepast, ik heb een uil gevangen. Het er heel slecht vanaf brengen is een dikke buis halen. Een examinandus die zijn stof goed kent, was gekaleerd (naar het Franse être calé). Een tuyau, ook twio gespeld, is een examenvraag die bij voorkeur of dikwijls door een professor gesteld wordt, zodat de studenten die vooraf kennen. Het woord komt van de Waalse studenten en behoort eigenlijk tot het jargon van de paardenrennen, waar het een vertrouwelijk inlichting met oog op succes betekent (uit: dire dans le tuyau de l'oreille). Sommige studenten lopen het risico van alleen de tuyaus te leren.

De twee examenperiode juni en september heetten eerste zit en tweede zit, verkorting van examenzittijd, een gallicisme naar session d'examens. Een tweede-zitter moest in september opnieuw examen afleggen. Ik heb vier septembers betekent dat men vier vakken opnieuw moet afleggen. Tussentijdse examens noemde men de partieels, waarvan de uitslag al dan niet een vrijstelling verleende voor een deel van de examenstof voor het eindejaarsexamen. Tegenwoordig zijn is er nog altijd een tweede zit, maar de eerste zit is door het semestersysteem gespreid over januari en juni.

Op de examens volgt de deliberatie, de beraadslaging onder de professoren over het al dan niet slagen van de geëxamineerden en de eventuele toekenning van een graad. De studenten worden gedelibereerd. Tot slot is er de proclamatie, de plechtige openbare bekendmaking van de uitslag door de voorzitter van de examencommissie. Vroeger werd deze jury genoemd, naar het Frans. De centrale examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap die tot 2006 bestond, werd in de volksmond middenjury genoemd.

Berichten van de academische overheid en van studentenverenigingen worden aan de valven of ad valvas gehangen. Van de universiteit weggezonden worden is het consilium abeundi krijgen, schertsend ook een reisbeurs krijgen.

Studenten burgerlijk ingenieur heten burgies en studenten burgerlijk ingenieur-architect worden archies genoemd. Het Voorbereidend Instituut dat vroeger kandidaten voor het toelatingsexamen burgerlijk ingenieur opleidde, werd de prep genoemd.

Drinken

Drinken, veel drinken, was in alle tijden en landen een soort statussymbool van de student. De Vlaamse student heeft vooral dapper bier gedronken. Toch heeft hij geen eigen woord voor bier en drinken. Hij zegt wel zuipen, maar dat is algemeen onbeschaafd Nederlands en wanneer hij een pintje besteld, bedoelt hij een pils. Wel was er een biersoort die altijd terugkomt in de studentenliederen: het Werchters bier (bv. in de Oude-rolderklacht: Waar zijn zij die voor het Werchters bier hun laatste cent verdronken?). Dit Werchters bier was de Jack-Op, sinds 1869 door Felix van Roost gebrouwen in Werchter (Vlaams-Brabant), in de stoombrouwerij De Palmboom. Tegenwoordig wordt het door Interbrew gebrouwen in de brouwerijen van Belle-Vue te Brussel. Men wou de productie stopzetten, maar een boom in de Leuvense verkoop vanaf april 1998 heeft het bier voorlopig gered.

Van de studentendrank krambamboeli wordt in Vlaanderen enkel maar gezongen, maar bijna niet geproefd. In een uit het Duits overgezet studentenlied maakte de vertaler er "het schuimend blond studentennat" van. Krambamboeli is evenwel in de Duitse studententaal de term voor met suiker gekookte brandewijn die gloeiend heet gedronken wordt.

Een student die fruitsap of cola drinkt wanneer anderen bier drinken, wordt voor kaliesjeklutser uitgescholden. Jonge kinderen maakten vroeger een drankje door een flesje met water en kalissie (zwarte drop) te schudden. Een club die veel minder drinkt dan andere clubs is een colaclub of een limonadeclub.

Wanneer studenten groepsgewijs, bijvoorbeeld in clubverband, en gewoonlijk al zingend en roepend van de ene studentenkroeg naar de andere trekken, noemen ze dat rollen of op de rol gaan. Het woord rolling wordt buiten het clubmilieu steeds meer verdrongen door kroegentocht. Iemand die op zijn eentje de kroegen afloopt is een boemelaar. Boemelen is een vooral Zuid-Nederlandse uitspraak van bommelen; de betekenis stemt overeen met bummeln, een woord uit de Duitse studentenaal dat oorsponkelijk wandelen en later kroeglopen betekende. Een soort erger dan de boemelaar is de laber, die zijn tijd met laberen doorbrengt en zijn geld verlabert; zijn gewoonte wordt laberatie (zatlapperij) genoemd. Het woord kan komen van labberen dat dan volgens Van Dale betekent: "een liederlijk leven leiden". Volgens Ernest Claes komt het van de Leuvense uitspraak van "à l'ombre ", een regel uit het refrein van een Waals studentenlied.

Een gevolg van overtollig drankgebruik is het peren of pieren. In studententaal betekent het: braken. Piersel is braaksel. In sommige drankgelegenheden is er vanachter ook een pierbak. In studentenbladen las men vroeger ook pierologie. Het woord zou zijn afgeleid van de student Pee(r) Dierickx (jaren 1870) , die de gewoonte had om 's nachts uit het raam van zijn kot te braken. Vandaar uitdrukkingen zoals: P.D. tegenkomen, P.D. zien afkomen, vechten tegen P.D., P.D. tegen de grond slaan, 's ochtends P.D. langs zijn bed zien liggen. In de studentenclubs leggen de schachten bij hun doop de eed af op een doodshoofd, genaamd "de kop van Pee(r) Dierickx".

Een drankhuis wordt door de Vlaamse studenten meestal een café en soms een cafaat genoemd. Het Noord-Nederlandse kroeg wordt niet gebruikt. De Oude Markt te Leuven met haar ontelbare drankgelegenheden is het cafetarisch centrum. Een studentenhuis waar een faculteitskring zijn intrekt neemt, heet meestal een fakbar. Een geliefd studentencafé noemde men vroeger een twio. Soms stond daar een twiomeiske achter de tap, in een Gents studentenblad (De Katrol, 1935) gedefinieerd als: "een lief kind, dat goed met studenten kan omgaan, dat studentenliederen kan zingen, dat plezant en meegaand is en toch deftig", dus zoiets als Ännchen, de beroemde Lindenwirtin van Godesberg-am-Rhein (1860-1935). Zulke cafés veel bezoeken noemde men twioteren. Ook lezen we in dat studentenblad dat er ook bakskes (bordelen) en halve bakskes (verdachte etablissementen) zijn. In een bakske waren er bakskeskoeien en de bolvormige lantaarn met rood licht was een hoerenbol.

Studentikoze gezelligheid

Studentikoos is de vernederlandste vorm van het uit de Duitse studententaal overgenomen studentikos. Volgens Brom (De omkeer in 't studentenleven, 1923) schreef David van Lennep het reeds in 1796 in een brief. Volgens Van Dale betekent het "zoals past of op de wijze van echte studenten". Wat met echte studenten bedoeld wordt, laat zich gemakkelijk raden. Het woord werd in het Duits op eigenaardige en taalkundig onverantwoorde wijze gevormd uit Student en het Oudgriekse achtervoegsel -ikoV. Griekse en Latijnse woorden behoorde in de vorige eeuwen tot een soort 'geheime' taal van de studenten. In de Duitse studententaal betekent studentikos echter ijverig studerend, terwijl ons Nederlandse woord beantwoordt aan burschikos. Van studentikoos werd ook studentikoziteit afgeleid.

Studentikoze pret noemde de Vlaamse student vroeger jouïssantie; hij had het over een jouïssant studentenbal en jouïsseren of jouieren, veel lol hebben. Het Franse woord jouissance betekent onder meer "zinnelijk genot", maar in het Vlaamse studentenleven heeft de term niets met seks te maken. De Waalse studenten kennen het woord niet. Het woord is in onbruik geraakt. Het is nu onder meer vervangen door ambiant: een ambiante cantus, een ambiant gildejaar. Daarbij werd aan "goede ambiance" gedacht en niet aan het Franse ambiant, dat gewoon "omringend" betekent.

De belangrijkste gezelligheidsverenigingen zijn de gewestelijke studentenclubs, waar bier drinken zo wat een officieel karakter kreeg. Het clubleven wordt geregeld door een aantal wetten en voorschriften die in de Clubcodex zijn vastgelegd (voor de eerste maal in 1935). Dit zijn nu de blauwe bladzijden in de studentencodex van het KVHV. Deze handleiding bevat deels traditionele gebruiken van de Vlaamse studentenclubs en -gilden, deels regels overgenomen uit de Allgemeiner deutscher Bierkomment. Men vindt er dan ook een reeks meestal Latijnse uitdrukkingen die van ouds tot de Duitse studententaal behoren: commilitones of commilitonen (medeleden, clubbroeders), vrouwelijk commilitoneskes, senior (aanspreektitel voor de praeses of voorzitter van de club), corona (alle aanwezigen rond de clubtafel samen), omnes ad sedes (iedereen moet gaan zitten), silentium (stilte!), colloquium (toelating tot spreken), peto verbum (ik vraag het woord), peto tempus (ik vraag toestemming om de clubtafel even te verlaten), habes (toegestaan), non habes (geweigerd), ex (uit, gedaan), tempus commune (algemene pauze), pro poena drinken of in de kan vliegen (een opgelegde strafdronk krijgen), bierimpotent zijn (niet mogen drinken), prosit (gezondheid!), ad fundum drinken (zijn glas in één keer leeg drinken) en ad libitum drinken (naar believen drinken). Verder treft men er ook bierspelen aan zoals Ave Confrater (vriendschapsdronk tussen twee personen), Estafetteloop, Oud Tafellied, Ad Fundum per jaar, ... Een cantus betekent eigenlijk lied, maar men duidt er nu ook een zangavond mee aan, waar de leden van een vereniging gezamenlijk studentenliederen aanleren en zingen. Ook voor de traditionele clubavond van de codex met liederen en speeches gebruikt de Vlaamse student over het algemeen cantus.

De zwanenzang is de toespraak waarmee een clublid afscheid neemt van het studentenleven, naar de oude legende die verhaalt dat zwanen juist voor het doodgaan zingen. Hierna wordt altijd het Ruiterlied gezongen.

De bestuursleden van de club zijn de praeses of voorzitter, de vice-praeses of ondervoorzitter, die dikwijls ook schachtenmeester of schachtentemmer (beantwoordt aan de Duitse Fuchsmajor en staat in voor de opvang en de opleiding van de eerstejaars in de club), de ab-actis of secretaris en de quaestor of penningmeester. Verder treft men dikwijls een cantor of procantor (voorzanger) aan, een dominus morum, een censor morum of een praefectus morum (zedenmeester) en een sportführer (om onverklaarbare reden steeds in het Duits vermeld) aan. Cantussen kunnen op piano of accordeon begeleid worden door een machinist. De Kortrijkse Club, de Brugse Club en Endivia hebben ook nog een garde, die instaat voor de orde. Onder praesidium verstaat men het voltallige bestuur. Op de vergaderingen wordt de praeses toegesproken als senior, behalve door de schachtenmeester, die hem hoog praesidium noemt. Schachten (eerstejaars in de club) mogen de senior niet aanspreken. Elke schacht heeft een peter, die hem leidt en voorlicht, elke peter heeft een schacht als petekind, die hem diensten moet verlenen. De benaming lijfschacht uit de Clubcodex heeft weinig ingang gevonden.

Een plechtige heildronk is een salamander. De benaming en de ritus komen van de Duitse studenten, maar de Vlamingen hebben een eigen formulering gemaakt. Bij de salamander wordt het glas ad fundum gedronken nadat het op commando van allerlei "hoogten" werd geheven: "Op de hoogte van de Nederlandse gedachte, van ons bolsjevistisch verstand (het voorhoofd), van ons Vlaams meisjesminnend hard, van hetgeen Adam niet bezat (de rib), van onze christelijke middenstand (de navel), van de linkervoet, van de rechtvoet, op de kop, laat los, van de neus, snuif de lekkere geuren, van de bovenste lip, van de onderste lip, van de middenste lip, een kus tot afscheidsgroet. Waar is de brand? Hier! Waar zijn de pompiers? Hier! Zijn de spuiten klaar? Ja! Spuit dan op het commando van drie: 1, 2, 3, ad fundum!" Sommige verenigingen houden er eigen formuleringen op na, zoals vroeger bv. de Leuvense faculteitskring Germania: "Breng het glas ter hoogte van: P.C. Hooft, H.C. Poot, Gerrit Achterberg, Onno Zwier van Haren, Willem van Haren, Frans Hals, Willem Bilderdijk, Ooratius, Simon Vinkenoog, Emmanuel Hiel, professor Van Dievoet, de andere voet." Anatomische verklaring is hierbij overbodig. In Duitsland werd de salamander aanvankelijk met brandende schnaps gedronken; vandaar de benaming omdat een salamander volgens de oude voorstelling in het vuur kon leven en vlammen spuwen. Salamanderen is een salamander houden.

Door de schachtendoop wordt de eerstejaars als lid in de club. De schachtenmeester is doopmeester. Soms wordt hij bijgestaan door een doopcommissie. De schacht legt de schachteneed, een soort formule in macaronisch Latijn, af op een doodshoofd (de kop van Pee Dierickx). Op het einde van het academiejaar wordt de schacht ontgroend en als volwaardig lid opgenomen. Deze zede is van Duitse oorsprong (Burschung na twee semesters). De benaming ontgroening komt van de Noord-Nederlandse corpora, waar de nieuw aangekomen student na een groentijd van enkele weken geïaugureerd wordt.

Tijdens een wedstrijd om het snelst ad fundum drinken wordt ieder jaar een schachtenkoning of bierkoning gekozen. De schachten die de pinten vullen zijn de pompiers. Indien een student in een periode van vijf opeenvolgende jaren drie keer de titel van Gentse Bierkoning verkrijgt op de massacantus van het SK Ghent, dan mag hij de titel bierkeizer dragen.

Heel wat gewestelijke clubs hebben hun eigen benamingen. De West- en Oost-Vlaamse clubs noemen hun club steeds "moeder": Moeder Brugse, Moeder Kortrijkse, Moeder Meetjesland. In de club Payottenland heten de schachten knapen, de ouderejaars bazen en de laatstejaars wijzen, waaronder de deken of praeses wordt verkozen. Men drinkt er de minne, een grote kroes die gevuld met bier van mond tot mond gaat. De dronk van minne of vriendschap (niet te verwarren met minnedrank), was reeds in de Middeleeuwen gebruikelijk. In de Tieltse Club drinkt men de vaze, waarbij eveneens een met bier gevulde kan met twee oren wordt rondgereikt en het Vazelied met herinneringen aan Clovis en de slag bij Soissons wordt gezongen. Bij de Tieltse heeft men uelen (schachten) onder het gezag van een uelemoere (schachtentemmer), cnaepen (ouderejaars) en vroeden (oud-studenten). De praeses werd cnaepenbaes, de ab-actis scrivere en de quaestor pythe genoemd. De Kortrijkse Club kent kwakkels, kerels en ridders. Allen noemen zich Tèwaer. Bij Hesbania zijn er veulens en hengsten. De Leuvenaars hebben een schachtenpeire. Bij Germania onderscheidde men vroeger leden van het mannelijk, het vrouwelijk en het onzijdig (de geestjes) geslacht.

Sommige studenten hebben een clubnaam of een studentikoze bijnaam. Bij het kiezen van die naam hebben studentikoze fantasie en humor de vrije hand. Bij wijze van voorbeeld hebben we in Bezem Brussel bijvoorbeeld Hastamoës en Negamoda, begrijpelijk voor wie bekend is met het Brusselse dialect. Stillen, Fellen en Lawaait zijn sprekende namen en Eupirides betekent "hij die goed piert".

Op een clubavond of cantus verwacht men van de deelnemers een prestatie: een humoristische toespraak, een versje, een liedje; de uitvoerder noemt men dan prestator. Een studentikoze toespraak houden heet een speech afsteken. Bij het speechen bereikt de eigen manier van spreken van de student haar hoogtepunt; zijn woordenschat is soms zodanig ingegeven door het rijk geschakeerde studentenleven dat een buitenstaander zijn woorden en humor niet kan snappen.

De leden van een gewestelijke club dragen op de vergaderingen een clubpetje of bierpetje (afgeleid van het Duitse Tönnchen) en een clublint. Het clubmonogram, soms aangeduid door het Duitse Zirkel, afgebeeld op pet, schild en vaandel, bestaat uit de dooreengevlochte beginletters van Vivat, Crescat, Floreat, de naam van de club en een uitroepteken. De leden worden uitgenodigd om gepet, gelint en gecodext naar de vergaderingen te komen. De Vlaamse student noemt ten onrechte elk studentenliederboek een codex. Deze oneigenlijke benaming is ontstaan doordat het KVHV Leuven in 1955 onder de titel Studentencodex een boek heeft uitgegeven dat naast het Corpsboek (historisch gedeelte met alle clubs) en het liederboek ook de Clubcodex bevat. Naast clubavonden en cantussen is de meest verspreide vorm van ontspanning, zeker bij faculteitskringen, de TD, afkorting van het Franse thé dansant, een danspartij die niet op het thee-uur maar 's avonds plaatsvindt en waarop zelden thee gedronken wordt. Tegenwoordig wordt de term fuif ook steeds meer ingeburgerd.

Studentenverenigingen

De eigen wereld van de studenten is ook weerspiegeld in de benaming van hun verenigingen. Er zijn vooreerst de algemene studentenverenigingen zoals het Algemeen Vlaams Hoogstudentenverbond (AVHV), tegenwoordig Vereniging van de Vlaamse Studenten (VVS) genaamd. In Leuven werd het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond (KVHV) in 1902 als algemene vereniging voor de Vlaamse studenten opgericht onder de naam Vlaamsch Verbond omdat het met de Fédération wallonne het Algemeen Studentengenootschap vormde. Dat genootschap ging kort daarna ter ziele. Nu nog spreekt de student meestal van het Verbond, dat geleid wordt door Verbondstypen die op het Verbondskot in de Naamsestraat (van 1966 tot 2002 in de Krakenstraat) wonen. Ook komen de termen Verbondsavond, Verbondsfanfare, Verbondspet, Verbondslint, Verbondshuis, Verbondsvlag enz. nog steeds voor. Ook in andere steden bestaat er een KVHV: Gent (1939-1940, 1945-1966, 1968-1977, 1984-1988, 1991-), Sint-Katelijne-Waver (1949-), Kortrijk (1965-1991), Antwerpen (1973-2001), Brussel (1975-1977, 1982-1984, 1990-), Oostende (1991-2002), Aalst (1995-), Mechelen (1997-) en Brugge (1998-1999).

Na de tweede wereldoorlog, toen de leidende positie van het KVHV ging tanen, werden de studentenverenigingen gefederaliseerd in een overkoepelende organisatie: het Leuvens Studentencorps (LSK). De term corps werd overgenomen van de Nederlandse studenten. In de betekenis van studentenvereniging is het Franse woord corps eigenlijk afkomstig uit Heidelberg (1810), waar het kenmerkend was voor de militaire geest van de Duitse studenten (nu nog in de zogenaamde Burschenschaften). Het corps is aan elke Noord-Nederlandse universiteit een vereniging (de oudste en meest traditionele) die alle studenten wil groeperen, hun belangen behartigen en gezellig verkeer bevorderen (Leids Studentencorps, Utrechts studentencorps). In die geest werd er ook aan de Vlaamse Hogeschool te Gent (die van 1916 tot 1918 bestond) het Gents Studentencorps (GSK) opgericht, dat ook de Noord-Nederlandse benamingen overnam: senaat (bestuur), praeses, ab-actis, fiscus, assessor. Later opgekomen benamingen zoals het Leuvens en het Antwerps Studentenkorps slaan op een overkoepelende organisatie die alle studentenverenigingen bundelt, eigenlijk een coördinerend bestuursorgaan, dat meestal bestaat uit de voorzitters van de aangesloten verenigingen en dat voor de gemeenschappelijke belangen en de studentenvertegenwoordiging zorg draagt. Die zorg werd nadien te Leuven overgenomen door een Studentenparlement, waarvan de leden door studenten verkozen zijn en nog later door de Algemene Studentenraad (ASR) en het Leuvens Overkoepelend Kringorgaan (LOKO). Hieronder ressorteren ook een Kultuurraad, Kringraad, Sociale Raad, Sportraad en Portulaca (Erasmusstudenten). De Kringraad is samengesteld uit vertegenwoordigers van de faculteitskringen en heette tot 1968 het Faculteitenkonvent (FK), dat tot 1967 onderdeel was van het KVHV. Te Gent heette de algemene studentenvereniging na de tweede wereldoorlog enkele jaren Nationale Studentengroepering (waarbij "nationaal" voor eenmaal werd gebruikt als "niet-anti-Belgisch", in tegenstelling tot het Gents Studentenverbond [GSV] onder de oorlog). Thans heeft men te Gent een Faculteitenkonvent (FK), een Seniorenkonvent (SK - overkoepeling van de clubs), een Homekonvent (overkoepeling voor de homestudenten), een Kultureel Konvent, een Politiek en Filosofisch Konvent en een Werkgroepenkonvent. De benaming konvent werd in 1929 te Leuven naar Duits voorbeeld ingevoerd door dr. Mon de Goeyse: het Seniorenkonvent werd er de overkoepeling van de gewestelijke clubs en de gouwgilden. In 1997 werd er voor de Leuvense meisjesclubs nog een Meisjesseniorenkonvent opgericht.

Zeker typisch is de benaming van de drie oudste Nederlandstalige studentenverenigingen: het Tael- en Letterlievend Genootschap "Met Tyd en Vlyt" (Leuven, 1836), het Taalminnend Studentengenootschap 't Zal Wel Gaan (Gent, 1852) en Geen Taal, Geen Vrijheid (Brussel, 1876), dat een verderzetting was van het Nederduitsch Taalminnend Genootschap Schild en Vriend (1856). Het zijn benamingen in de lijn van de eerste flaminganten, de taalminnaars.

De Vlaamse studenten uit hetzelfde gewest of dezelfde stad hebben zich van ouds gegroepeerd in regionale vereningen, clubs of gilden geheten. De term gilde wordt nu enkel nog gebruikt voor de provinciale overkoepelingen van de clubs (Antwerpse, Brabantse, Limburgse, Oost-Vlaamse en West-Vlaamse Gilde). Naast clubs die naar hun stad of gewest genoemd worden (Brugse Club, Waasse Club, Geelse Club, Ons Hageland, Payottenland, Westland), zijn er die benamingen dragen ingegeven door geschiedkundige, folkloristische en andere eigenaardigheden of door typische kenmerken van hun streek: Mastentop (Antwerpse Kempen), Sinjoria (stad Antwerpen), Heidebloem (Limburgse Kampen), Ros Beyaert (Dendermonde), Dolfijnen (Lier, naar "Anna-Maria" van Felix Timmermans), Mijnlamp (Genk), Endivia (witloofstreek).

Studenten die lid zijn van een club noemen zichzelf clubmensen (het Duitse Korporierte wordt niet gebruikt). Een thuisclub of een weekendclub is een vereniging waarvan de leden niet in de universiteitsstad waar ze studeren, maar in hun woonplaats vergaderen. Clubs waarvan de leden vroeger een das droegen, werden soms smalend als salonclubs versleten.

Het KVHV, de gouwgilden en de gewestelijke clubs zijn kleurdragende verenigingen, d.w.z. dat ze onderscheidende petten en linten dragen. Het woord komt van het Duitse farbentragende/couleurtragende Verbindungen. De senioren of praesides van deze verenigingen vormen samen het Seniorenkonvent. De praeses van dit bestuurslichaam is de senior seniorum. In 1997 werd er ook een Meisjesseniorenkonvent (MSK) opgericht. Het SK en het MSK worden nog steeds overkoepeld door het KVHV. Ook sommige faculteitskringen zijn kleurdragend. De term senior wordt soms ook gebruikt voor oud-studenten, bv. Ekonomika-senioren. De studenten van eenzelfde faculteit of departement behoren tot een faculteitskring. Naast duidelijke benamingen zoals het Vlaams Rechtsgenootschap, Germania, Medica en de Vlaamse Technische Kring vindt men ook benamingen zoals Wina (wiskunde, informatica en natuurkunde), Kwam (de vroegere faculteitskring kunstwetenschappen en archeologie - nu Mecenas), Merkator (aardrijkskunde), Klio (klassieke filologie en oude geschiedenis) en Dali (vroeger faculteitskring aanvullende licentie informatica).

Humor en spotlust liggen ook vaak aan de oorsprong van namen en bijnamen van studentenverenigingen. Een thans verdwenen studentenvereniging te Leuven, Amicitia, met als leuze "Quasi civitas firma", die het voor verfijnde zeden en tegen het overdadige drinken opnam, had als symbool een burcht; de vereniging kreeg prompt de spotnaam "het Waterkasteel", haar leden waren de "Waterheren". Een motorclub op het einde van de jaren '20 heette Met Klank en Stank. Een club waarvan de leden niet snel of niet veel kunnen drinken, noemt men een colaclub of een limonadeclub.

Vroeger droegen alle studenten een specifiek hoofddeksel. In Vlaanderen heette dit de studentenpet. Deze groene of witte pet met een lange klep werd naar Belgische studentikoze gewoonte opzettelijk verfomfaaid en kreeg dan ook in de studentenmond de naam crapuleuse. In 1895 namen de katholieke studenten een apart hoofddeksel aan: een rond mutsje in zwart astrakan, de toque, later ook calotte genaamd. In 1907 voerden de Vlaamse studenten een gildepet in naar Duits model. Deze petten werden na de eerste wereldoorlog verboden en de Vlaamse studenten kozen als kenteken een afhangende baret (zoals de Franse studentenmuts, maar in bruinrood fluweel i.p.v. zwart) die ze flat noemden; ze vernederlandsten hiermee de Waalse schimpnaam flatte (koeievlaai) voor hun hoofddeksel. De studentenclub Bruxellas (lid van KVHV-Brussel) draagt nog steeds flatten. In 1932 werd door de leden van het AVHV een nieuwe studentenpet, ook enigszins naar Duits model, ingevoerd. Deze staat bekend als de Verbondspet. Nu nog dragen het KVHV, de NSV, Castrum, het Corps Flaminea en de KAV Lovania petten naar dit model. Ook de overkoepelende besturen in Antwerpen (A1) en Limburg (LOSO) dragen of droegen zo'n pet, net als de VNSU, het bestuur van Economica Leuven tot een paar jaar geleden en Brabo.

Gebouwen en lokalen (Leuven)

Om de instituten en auditoria van de universiteit te bestempelen, is er eerst de haast algemene benaming kot: het boerenkot of landbouwkot (faculteit toegepaste biologische wetenschappen), het sjimiekot (scheikundig instituut), het handelskot of kommerskot (faculteit E.T.E.W. in de Dekenstraat), het germanistenkot (auditoria Germaanse filologie) en het Sportkot (Instituut voor Lichamelijke Opvoeding). Vroeger noemde men de door Petermannen gehouden eethuizen voor enkele studenten een soepkot. In Leuven moesten de meisjesstudenten tot de jaren '60 wonen in een peda (afkorting van pedagogie), bestuurd door nonnen. Ook voor jongens bestaan er peda's. Er wonen ook studenten in een fakhuis, waar de faculteitskring zijn zetel heeft. De universitaire woonwijk in Heverlee is de cité.

In Leuven zijn er een aantal gebouwen waarvoor de studenten een eigen benaming hebben: de Paus (het Paus Adrianus VI-college) of het Verken, naar een verdwenen college van die naam, Mie-Trees (het Maria-Theresiacollege), de Geest (het Heilige-Geestcollege waar de priester-studenten woonden), de Zjust (het Justus-Lipsiuscollege, waar nog altijd een avondklok is), de Spoel (het Spoelberchinstituut), het Kremlin (de zware betonnen nieuwbouw van de faculteit Letteren), de Bib (de centrale universiteitsbibliotheek). Laboratorium werd naar Waalse gewoonte afgekort tot labo (terwijl de Nederlands lab zeggen). Het zweetgangske was de hal in het Maria-Theresiacollege waar de studenten de bekendmaking van hun examenuitslag afwachtten. Kultuurraad belegt zijn activiteiten vaak in 't Stuc, afkorting van Studentencentrum. De Bondgenotenlaan (de vroegere Stationsstraat) wordt afgekort tot de Bond. Twee studentencafés zijn heel vermaard in de hele Leuvense geschiedenis; zij komen dan ook herhaaldelijk voor in studentengeschriften. Den Bel, afkorting van In den Nieuwen Belle-Vue, gelegen op Tiensestraat 26, was van oudsher het lokaal van de West-Vlamingen en later de zetel van het KVHV en de Ons Leven-redactie tot in de jaren '30. De twee ongehuwde dochters van de toenmalige kastelein, beide hoogbejaard overleden, werden in Ons Leven meermaals vermeld als de kuise maagden uit Den Bel. In de jaren '60 was het café al even verdwenen en in 1997 sloot het definitief (nu heet het Artishock). Marraine (aldus genoemd omdat ze de bekende wielrenner Poeske Scherens bemoederd had) hield tot haar overlijden in 1968 een café in het huis "Adam en Eva" aan de Oude Markt. Zij noemde zich de moeder der Vlaamse studenten. Van haar werd geschreven: "Haar boezem was een klaagmuur voor vele studenten." Haar taak werd van begin jaren '80 tot 2000 overgenomen door Marie-Jeanne, uitbaatster van frituur Europa op de Oude Markt.

Ook de huidige clubcafés hebben afkortingen: de Frère (de Confrater), de Pero (de Peroket), de Boule (de Boule d'or), de Ambi (de Ambiorix), de Don (de Donatus). Een fak of fakbar is het stamcafé van een faculteitskring. Vele kringen baten hun eigen fak uit: Huis der Rechten (VRG), Politika, Letteren, RC-bar (Wina), ...

Een sigaarvormig gebouw aan de VUB wordt de logischerwijs De Sigaar genoemd.

Bijnamen (Leuven)

Aan elke universiteit hebben de studenten in de loop der jaren een bijnaam gegeven aan professoren en andere figuren uit de universiteitsstad. We citeren er enkele uit Leuven. Er was bijvoorbeeld Den Baas, alias mgr. Arthur Janssen, hoogleraar in de moraalfilosofie, die vele jaren president van het Justus-Lipsiuscollege was, een zeer populair figuur die in 1979 op 93-jarige leeftijd stierf. De huishoudster van rector magnificus Ladeuze stond bekend als Eulalie, alhoewel ze zo niet heette. Een franskiljonse non van Duitse afkomst die een peda met harde hand bestuurde, noemde men Schwester Berthe. De vrouw van de baas van het studentencafé Pallieter werd aangesproeken als Malieter. Een bekend procédé is het verkorten van namen: den Bug (prof. Van Buggenhout), den Brune (prof. Bruynoghe), de ouden en de jongen Schok (prof. Schockaert sr. en jr.). De oftalmoloog Appelmans was de Oogappel, de internist met dezelfde naam de Pisappel en de prof van delfstofkunde de Steenkloot. Een hoogleraar in de wiskunde die bekend stond als de Jef, had een assistent die men Jef accent noemde. De Broeders van de Christelijke Scholen die een zwarte toga met een grote witte bef droegen, waren de doodsbrieven. Een non van een orde die zich door een omhoog gerichte kap onderscheidde, was Zuster Televisie of Zuster Dekapotabel. De bedevaartgangsters die het heiligdom van Sint-Jozef met dichte drommen bezochten in de maand maart, waren de Jefkes.

Studententaal in de woordenboeken

Wie Verschuerens Modern Woordenboek of Van Dales Groot Woordenboek der Nederlandse Taal raadpleegt, zal vaststellen dat een aantal woorden uit de Vlaamse studententaal gangbaar zijn geworden in het Zuid-Nederlands. Andere, zoals bv. pieren en peezuigen, blijven tot een soort geheime taal van de studenten behoren. In het Duits werden verscheidene woorden uit de oude studententaal van de zestiende en de zeventiende eeuw in het algemeen spraakgebruik opgenomen. Enkele daarvan vonden ook hun weg naar het Nederlands, zoals studentikoos, filister, bakvis (jong meisje), boemelen (uitgaan), slampampen (brassen), foppen (misleiden), muzenzoon (student, dichter), een kater hebben (zich slecht voelen na een dag zwaar uitgaan).

In de eerste uitgave van Verschueren (1930-1931) kon men een aantal woorden vinden die oorspronkelijk tot de Vlaamse en Noord-Nederlandse studententaal behoorden, maar algemeen bekend waren zoals blokken, buizen, filister en ontgroenen. In de tweede druk (1934) nam J. Verschueren een aantal specifiek studentikoze woorden over uit de bijdrage Leuvense Studententaal, verschenen in Ons Leven (1929). Zo vermeldde hij onder meer: laberen (sterk zuipen, met als etymologie laven [niet echt verantwoord]), pieren en peeren (braken als gevolg van het zuipen - etymologie: Pee Dierckx, een felle zuiper), peezuigen (op koste van andere studenten teren). Deze en andere termen vindt men ook nog terug in de derde en de vierde druk, maar daarna werden ze weggelaten. In de inleiding van de laatste druk kan men lezen: "Het Zuid-Nederlands is vertegenwoordigd door woorden die algemeen of zo goed als algemeen in Zuid-Nederland of Vlaams-België gehoord worden." Dat is natuurlijk niet het geval voor de boven aangehaalde woorden. In de achtste uitgave (1979) vindt men onder meer de gangbare termen zoals blokken en buizen (zonder vermelding studententaal), en por (met als betekenis: Z.N. stud. meisje, inz. studente). Verder als studententaal: kast (studeerkamer), kantjes (kandidaatsexamen), hengsten (hard blokken), collegehengst (iemand die altijd naar de les gaat). Deze laatste woorden horen echter tot de Noord-Nederlandse studententaal en worden in Zuid-Nederland niet gebruikt.

In de elfde druk van Van Dale (1984) staan ondermeer met de aanduiding "in België in studententaal": bissen, brossen, kotmadam, peezuigen, pieren, salamander. Gebuisd en pandoer worden als "gewestelijk" aangeduid, kot in de betekenis van "studentenkamer" als "niet algemeen". In de tiende druk van Van Dale stond bij de termen uit de Vlaamse studententaal "Zuid-Nederlands" i.p.v. "in België". In die druk vond men ook porre met als betekenis: vrouw, meisje, wat fout is. Met por (porre is West-Vlaams) wordt een meisjesstudent bedoeld, zleden een meisje en nooit een vrouw. In de elfde druk komt porre niet meer voor.

In Nijhoffs Zuidnederlands Woordenboek (1981) door Walter De Clerck staan vanzelfsprekend een aantal termen uit de Vlaamse studententaal, zoals bijvoorbeeld: bissen, blok, brossen, buizen, codex, kot, pieren, por, rolder, salamander. De flat, de studentenbaret zonder klep, wordt er verkeerdelijk aangeduid als de studentenpet met klep, de zogenaamde Verbondspet en als benaming voor het clubpetje.

De meeste van de door ons aangehaalde termen leven of leefden in de Leuvense studententaal, maar wij konden vaststellen dat het merendeel van deze woorden en uitdrukkingen naar andere universiteiten zijn overgewaaid en dat de inbreng van eigen woorden uit Gent en andere universiteitssteden eerder gering is. Het is een feit dat Leuven met de sterkste studentenbevolking gedurende vele jaren en zeker tot 1945 in het Vlaamse studentenleven een dominerende rol heeft gespeeld, zowel op het gebied van de Vlaamse strijd als inzake acties, gewoonten en symbolen. Na de volledige vernederlandsing van Gent in 1930 trok een groot aantal Lovanienses naar daar, waarbij ze een overheersende rol speelden in het Gents Studentencorps en de redactie van Aula. De Leuvense Clubcodex werd met enkele aanpassingen al in 1935 overngenomen door studentenverenigingen in Gent, Brussel en Antwerpen en later ook in de nieuwe universiteitssteden en op de hogescholen. Enkel aan het Limburgs Universitair Centrum te Diepenbeek zijn er nog enkele nieuwe benamingen voor bv. bestuursleden: vertor (staat in voor film en cultuur), relationes publicae (staat in voor de public relations), provisor (zorgt voor de aankopen) en losse flodders (mensen die het bestuur helpen met het organiseren van activiteiten). Studentenclubs daar heten onder meer Tijl Uilenspiegel, Boves Luci, Klamme Hand, Carpe Diem, Astoria, Reginae Noctis, Sidus Clarum Puellarum, Amicitia Aeterna en Caeruleus. Voor webmaster werd in de tweede helft van de jaren '90 nog de term magister reticularis bedacht.

De jongste jaren in de studententaal weg aan het kwijnen, zoals veel andere specifieke kenmerken van het studentenleven. Dit is te wijten aan de algemene vervlakking. Een aantal woorden die in deze tekst genoemd worden, zijn niet meer bekend bij de Vlaamse student. Zij zijn uitgestorven en soms vervangen door algemeen bekende bargoense woorden. Zo is pandoer vervangen door flic, een woord uit de Franse dieventaal. Heel wat typische uitdrukkingen leven trouwens ook nog door in de gewestelijke studentenclubs en bij het KVHV. De studententaal verandert ook. Er is een opvallend verschil in het woordgebruik van voor en na 1968, tussen de "romantische student uit de codex" en de "progressieven". De titel van de algemene studententijdschriften is daarvan al een weerspiegeling. Vroeger was er Ons Leven (Leuven, bestaat nog steeds), Aula (Gent) en De Geus (Brussel); nu Veto (Leuven), Schamper (Gent) en De Moeial (Brussel).

Studententaal betekent natuurlijk meer dan de hier opgetekende termen. Er is een hele manier van spreken en schrijven, wemelend van gekleurde uitdrukkingen, humor, koddige wendingen, krachttermen en knettergekke woordvormingen. Er is een studentikoze stijl, getuigend enerzijds van schrandere ironie, cynische humor, zoute scherts en bijtende spot en anderzijds van jeugdige geestdrift, vechtlust, vrijheidsdrang, driestheid en overmoed. Treffend is de heerserstoon: "Wij zijn de koningen der Aarde," en "Het is al jaren lang bekend, dat alles zwicht voor de student."

Maar ook die triomfantelijke levensstijl gaat ten onder in de algemene vervlakking en nivellering van onze maatschappij. Paul Lebeau heeft het raak geschetst met: "De student van tegenwoordig beseft niet meer dat hij student is. Hij heeft geen eigen gelaat meer." Toch bestaat de student uit de codex nog steeds. Hij is een kleine, maar toch nog levende minderheid in het studentenleven.

Peter Dirix

¹Dr. Mon de Goeyse, O vrij-studentenheerlijkheid, Universitaire Pers Leuven, 1987, ISBN 90-6186-251-5.